İnternet’in 90’lı yıllarda yaygın kullanımının başlamasıyla, bugüne kadar hâlâ varlığını sürdürecek konseptte web siteleri de hayatımıza girmeye başladı. Mobil uygulamaların olmadığı, telefonların daha akıllanmadığı yıllarda ortaya çıkan arkadaşlık siteleri, daha önce görülmemiş şekilde her gruptan insanı bir araya getirip tanıştırabiliyordu. Aslında bakacak olursanız Facebook’un ilk versiyonu bile temelde bir sosyal medya mecrası değil, arkadaşlık sitesi olarak tasarlanmıştı.
2010’lu yıllara kadar arkadaşlık siteleri, ülkemizde en çok ilgi gören platformları oldu. Bu durum Instagram, Twitter ve benzeri sosyal medya platformları ile hâlâ bir bakıma devam ediyor. Fakat bu içeriğimizin konusu en iyi arkadaşlık siteleri denilince akıllara ilk gelen eski web siteleri olacak. Hazırsanız hep beraber 90’ların sonundan başlayan nostaljik bir yolculuğa çıkalım.
Bir dönemin unutulmaz arkadaşlık siteleri:
- mIRC
- ICQ
- Yonja.com
- Orkut.com
- hi5
- Netlog
- MSN
Bir dönem “internet” kavramı ile karıştırılan mIRC:
IRC (İnternet Aktarmalı Sohbet) protokolü kullanılarak Khaled Mardam tarafından yazıldı. Tüm dünyayla beraber ülkemizde de bir ara internet kavramıyla karıştırılan mIRC, belki de en iyi arkadaşlık siteleri denilince ilk akla gelen isimlerden biri. 2000’li yılların başında birçok kişiyi internet ve bilgisayar kavramlarıyla tanıştıran mIRC, yine aynı dönemde internet kafe sahiplerine de varlık ve lüks kapılarını bir bir aralamıştır.
Bu “ilkel” chat programının bu denli popüler olmasının en büyük nedenlerinden biri de gerçekten ilkel olmasıydı. Basit bir arayüze sahip olan mIRC’nin başına oturan herkes bilgisayardan pek anlamasa bile birkaç dakikada programı çözüp insanlarla konuşmaya başlayabiliyordu. Günümüzde artık sadece kullanıcı adı yazıp yüzlerce insanla direkt olarak sohbet etmeye başlayabildiğiniz bir program veya site bulunmuyor. Fakat mIRC hâlâ taklit yazılımlar ve web siteleri ile günümüzde de varlığını bir şekilde devam ettiriyor.
Anonim chatlerin cirit attığı ICQ:
90’ların sonları ve 2000’lerin ilk yılları arasında internet dünyasının en popüler anlık mesajlaşma ve tanışma yazılımı olan ICQ (Ay-Si-Qu, İngilizcede I Seek You cümlesinin okunuşuna göndermedir.) yerini MSN’e bırakmadan önce bir neslin bilgisayar başından kalkmamasına sebep olmuştur. Hatta Mirabilis tarafından geliştirilen ICQ o kadar popülerdi ki 1999 yılında AOL isimli medya şirketi tarafından 270 milyon dolara satın alınmıştı.
İlk başlarda sadece Windows için bir olan ICQ, AOL devriyle beraber tarayıcı üzerinden de hizmet vermeye başlamıştı. ICQ’ya kayıt olanlara ise UIN olarak adlandırılan ardışık olarak dağıtılmış numaralar ile chat yaparlar. Yeni kullanıcılar artık 100 milyonun üzerindeki sayılar ile üye olabilirken, ICQ’nun düşük numaralı ilk üyelikleri eBay üzerinden fahiş fiyatlara satılıyor. ICQ şu an ICQ New adı altında daha çok Skype ve Zoom benzeri video konferans ve haberleşme uygulaması olarak hizmet veriyor.
Facebook yokken Yonja.com vardı:
Henüz Facebook daha global olarak ortalarda yokken ortaya çıkan ve arkadaş davetleriyle adeta bir saadet zinciri tarzı büyüyen Yonja, ülkemizde bir dönem çok popüler olmuştu. 2002 yılında çıkan ve o zaman için sosyal medya gibi bir kavram olmadığı için “fotoğraflı ICQ” olarak tanımlanan Friendster’ın bir kopyası olan Yonja, 2004 yılı itibariyle binlerce kullanıcıya ev sahipliği yapıyordu.
Paralı üyelik sunması da üyelerin Yonja’ya duyduğu güveni arttırıyordu ve arkadaş çevresinden birkaç kişi Yonja’ya üye olmuşsa, diğerlerinin de üye olmaması neredeyse imkânsız oluyor. Fakat Yonja’nın popülerliği çok uzun sürmedi, çünkü Facebook; tamamen ücretsiz olarak ve daha gelişmiş bir arayüzle ülkemize geldiği ilk andan itibaren, internet piyasasını tamamen ele geçirmiş oldu. Bu nedenle Yonja da internetin unutulan siteleri arasında yerini aldı.
Google’un Türk mühendislerinden Orkut Büyükkökten’in kurduğu Orkut.com:
Facebook ile aynı dönemde kurulan ve birkaç sene de olsa Facebook ile yarışmayı başaran dünyanın ilk sosyal medya sitelerinden olan Orkut, hikâyesiyle de bir garip arkadaşlık sitesi olarak karşımıza çıkıyor. O dönemde Google’da çalışan Orkut Büyükkökten tarafından tasarlanan ve kurucusunun ismini alan Orkut, Google tarafından yönetiliyordu. 10 sene aktif kalan Orkut.com, nedendir bilinmez Brezilya’da aşırı derecede popüler bir hâle gelmişti.
Hatta Orkut Brezilya’da o kadar popülerdi ki Google siteyi Brezilya üzerinden yönetmeye karar vermişti ve Brezilya’da ofis açmayı planlıyordu. Fakat Brezilya’da dikkatlerin Orkut üzerine çekilmesi, birçok Orkut kullanıcısının ırkçılık gibi suçlardan mahkemelerde yargılanmasına neden olmuştu ve birçok davaya bizzat Google da çağrılmıştı. 2014 yılında Google tarafından kapatılan Orkut internet alemine tamamen veda etti. Sitenin kurucusu Orkut Büyükkökten ise Hello adlı yeni bir platformla yoluna devam ediyor.
Üniversitelilerin vazgeçilmezi olmul hi5:
Çak bir beşlik kavramının İngilizce karşılığı olan hi5, aynı zamanda ülkemizde de çok popüler olan arkadaşlık sitesinin adıdır. 2007 itibariyle MySpace’in ardından en büyük ikinci sosyal ağ sitesi olan hi5, yine Facebook’a yenik düşen arkadaşlık sitelerinin başında geliyor. Sitenin kullanımı ise çok basitti, kullanıcılar profillerine fotoğraf yüklüyor ve bu profiller herkese açık oluyordu. Diğer kullanıcılar ise fotoğraflarınıza bakıp yorumluyordu ve bu kullanıcılar ile mesajlaşabiliyordunuz.
Özellikle Facebook’un ülkemizde yaygınlaşmadığı 2004-2006 senelerinde hi5, birçok farklı gruptan insanın tanışmasına vesile olmuş, üniversite öğrencilerinin vazgeçilmez sosyal ağ sitesi hâline gelmiştir. Yine Yonja gibi davet yoluyla hızlı yayılan hi5, keşfedilmesinin hemen ardından kullanıcı akınına uğramış bir arkadaşlık sitesidir.
2010’ların başına damga vuran “emo” kavramının doğum yeri: Netlog
Ülkece adımızdan söz ettirdiğimiz bir diğer büyük arkadaşlık sitesi de Netlog olmuştu. Bu sefer ABD yerine Avrupa’dan çıkan Netlog, o dönem neredeyse inanması imkânsız olan 10 milyonu geçen kullanıcıya sahip olduklarına dair yaptıkları reklamlar ile tanınmıştı. Kullanış bakımından hi5’a bir hâyli benzeyen bu sitede, kullanıcılar fotoğraf yüklüyor ve diğer kullanıcılar bu fotoğrafların altına yorumlar atıyordu.
Zamanla e-posta adresine hergün gönderdiği onlarca spam e-posta ile bıktıran Netlog, özellikle kötü niyetli kullanıcıların istilasına uğramasının ardından popülerliğini yitirmiş ve 2015 yılında da tamamen kapatılmıştır.
… ve hepimizin efsanesi MSN:
Tam olarak bir arkadaşlık sitesi olmasa da MSN bugün sosyal medya kullanan birçok kişiyi “chat yapma” kavramı ile tanıştırmış yegane program. “O durumuna şunu yazmış”, “Şu şu şarkıyı paylaşmış” derken bizleri içinden çıkılmayan garip bir sosyal dünyaya sokan MSN, bir nesli adeta “internet vampiri” hâline getirmişti. Winamp’tan dinlenen şarkıların durumda paylaşılması, gönderilen ilkel emojiler ve çıkartmalar derken sabahlara kadar mesajlaşma alışkanlığının kökenleri birçok kişi için MSN’de atılmıştı.
MSN 2000’li yılların başında bizlerin hayatında o kadar önemli bir yere sahipti ki evinde bilgisayar olanların evine, olmayanların internet kafelere kapanıp saatlerce arkadaşları veya hoşlandıkları kişilerle mesajlaşmasına neden oluyordu. Peki MSN’e ne oldu? Tabii ki Facebook belası bu platformu da vurdu. Facebook’un popülerleşmesiyle MSN’in bir önemi kalmamış oldu. Zira MSN’de yapılan her şey daha gelişmiş ve göze hitap eden arayüz ile Facebook’ta da yapılabiliyordu.
En iyi arkadaşlık siteleri denildiğinde daha aklımıza birçok farklı web sitesi gelebiliyor. Fakat hepsini bir çatı altında toplamak ne yazık ki imkânsız. Bu yüzden bizlere nostalji yaşatacak genellikle popüler isimlere listemizde yer vermeye çalıştık. Bu sitelerin bir çoğu, içerikte de belirttiğimiz gibi Facebook’un popülaritesi ve sosyal ağları kökünden değiştirmesi nedeniyle tarihin raflarına gömülmüş oldu.
