Türkiye ekonomisine ilişkin olarak Yeni Ekonomi Programı’nda yeni temalarla güncellemeler ortaya kondu.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak Yeni Ekonomi Programı’na ilişkin açıklamalarda bulundu. Bakan Albayrak, büyüme, işsizlik ve enflasyon alanına değinerek beklentileri açıklarken, istihdam yaratarak büyümeye de dikkat çekti.
Bakan Albayrak açıkladığı yeni yol haritasında tüm göstergelerin V tipi toparlanmaya işaret ettiğini belirtirken Yeni Ekonomi Programı’nın temasının yeni dengeleme, yeni normal ve yeni ekonomi olduğunu söyledi.
Bakan Albayrak’ın yapmış olduğu açıklamaları uzmanlar değerlendirdi.
İşte uzman yorumları…
İstanbul Üniversitesi Doç. Dr Kadir Tuna
“Mevcutta baktığınız zaman bu tür 3 yıllık hedefi belirlemek çok kolay değildir. Bu salgın durumlarının olağan üstü durumları da burada dikkate alınarak hedefler belirlenmiş. Enflasyon, büyüme cari denge ile ilgili hedeflere baktığımız zaman bu tabloda bunlar dikkate alınarak şekilllendirilmiş bu son derece önemli. Burada diğer bir öne çıkan salgın sonrası yeni normalin koşulları dikkate alınmış bu önemli Yeni normalde mevcutta dijitalleşmenin verimliliğin arttırılması yeni çalışma koşullarının esnek çalışma koşullarına ilişkin yasal düzenlemelerin yapılacağının altı çizildi. İş dünyasının özellikle bu açıklamaları son derece olumlu karşıladığını düşünüyorum. Yeni ekonomi programında altı çizili konuya şu eklendi burada ihracatın arttırılması hedefleniyor. Bu da gerçekleştirilirken özellikle e ticaretin arttırılmasına yönelik önemli adımlar atılacağı görülüyor. Değişim aslında bir çok alanda olacak doğrusunu söylemek gerekirse devletin ekonomideki rolü de değişecek. Özel sektörün yatırım yaptığı ya da iş yapma modeli de değişecek. Türkiye katılım bankacılığı ve İslami finans konusunda özellikle son 20 yılda çok önemli atılımlar yaptı. Bu finansal istikrar kapsamında katılım finansın merkezi olunması hedefleniyor. Finansal istikrardan kastedilen önemli bir noktada tasarrufların arttırılması. Krediye erişim konusunda da yeni atılımların yapılacağının burada altı çizildi. Burada Exim Bank’ın ve Yatırım ve Kalkınma bankalarının da öneminden bahsedildi. Makro ekonomik hedeflerimizi gerçekleştiremiyoruz. Bu dönemde biz diğer ülkelerden çok farklı hareket ettik. Sağlık alanında her türlü desteği sağladık. 494 Milyar TL’lik destek paketi de özellikle ikinci çeyreğe çok olumlu yansıdı ve üçüncü çeyreğe de çok olumlu yansımaya başladı. Öncü göstergeler büyümenin yüksek geleceğini gösteriyor. Şu anki tablolara baktığımız zaman biz pozitif olarak tamamlayacağız. İhracatın arttırılmasında Ticaret Bakanlığımızın özellikle çok önemli bir payı var. Pandemi döneminde dünyanın bir çok noktasına ihracat yapılması oldukça önemli. İhracatla birlikte büyüme hedefleniyor. Önümüzdeki sezon için baktığımız zaman gelecek yıl turizm gelirleri de artacak. Mevcut istihdamı işletmelerde tutma imkanı sağladı. 2021’in başından itibaren de biz normal koşullara geçeceğimizi umuyorum. Bu programın bence güven verdi. Yatırım yapacak işletmeler açısından mevcutta 3 yıl netleşen bu tablo içerisinde yatırımlarına devam edeceğini söyleyebiliriz. Hane halkı açısından hane halkının refahına dokunan son derece önemli açıklamalar var bunun etkilerini de 2021’den itibaren göreceğiz.”
Zeynel Balcı – Hürriyet Gazetesi Yazarı
“2020-2023 dönemi için öngörülen program “dengelenme, normalleşme ve yeni ekonomi” üzerine kurulmuş. Programın baz senaryosu “salgında yeni bir dalga gelmeyeceği ve ekonomilerin kapanmayacağı” üzerine kurulu. Ayrıca kötümser senaryo verilmiş. Baz senaryoya göre, 2020 yılı için % 0.3, 2021 yılı için % 5.8, 2022-2023 için % 5 büyüme öngörülmüş. Kötümser senaryo yani salgında yeni dalga ve ekonomilerin kapanması durumunda % 1.5 küçülme tahmini söz konusu. Tarım, lojistik, sağlık gibi bazı sektörlere özel önem atfedilmiş. İstihdam, enflasyon, cari açık ve bütçe açığı diğer önemli konu başlıkları. Enflasyonda bu yıl için % 10.5 öngörüsü var. Enflasyon hedefini yakalamada kur geçişkenliğine bağlı olarak döviz kurlarının seyri önemli olacak. İşsizlik ise bir süre daha yüksek kalmaya devam edecek görünüyor. Makroekonomik hedeflere ulaşmada salgın hastalık ve küresel ekonominin seyri de belirleyici olacak. Piyasalar ise muhtemelen gerçekleşmelere ve uygulamalara bakacak, ona göre tepki verecektir.”
A Para Araştırma Müdürü Erdoğan Turan
“Benim gördüğüm ekonomi yönetimi hedeflerini 1 yıl ertelemiş, salgın böyle bir sonuç doğurmuş. Tahminler revize edilmiş. Büyümede en ihtimal senaryoda %0.03’lük büyümeden bahsediliyor. 2022-2023 yılındaki büyüme tahminlerinde bir değişiklik yok. İşsizlikte %11.8 olan rakam %13.8 olarak revize edilmiş. 2021 yılı için 10.6 olan tahmin %12.9 olmuş, 2022 için %9.8 olan beklenti %11.8’e revize edilmiş. Cari dengenin milli gelire oranı… Turizmin cari dengede 25 milyar dolarlık olumsuz etkisi var… Tüm dünyanın yaşadığı sorun… Altında da 12.4 milyar dolarlık bir ithalat rakamı var. Bu yıl için cari dengenin milli gelire oranı -3.5’lik rakam beklentisi aktarıldı. Genel çerçevede benim gördüğüm ekonomi yönetimi salgın nedeniyle uzun vadeli hedeflerini koruyup, kısa vadede beklentilerini 1 yıl sonraya ertelemiş diyebilirim. (3 yeni meydan okuma) Yeni başlığıyla veriliyor çünkü salgın uzun vadede hedefleri koruyor fakat kısa vadede değişiklikleri ‘yeni’ başlık altında verildi. Finansal istikrara çok büyük vurgu yaptı Bakan Albayrak. Uzun vadede ise sürdürülebilir büyüme… Hedef bu.”
Takvim Gazetesi Ekonomi Müdürü Faruk Erdem
“Genel anlamda bütün mesajlara bakınca Sayın Bakan’ın iki şeyi öncelediğini görüyoruz birincisi büyüme ikincisi istihdam. Burada benim önemsediğim şu, 2023 hedefleri var Türkiye’nin. Orada da hedefleri ortaya koydu sayın bakan. Özellikle istihdamda yeni modellerin gündeme geleceğini görüyoruz.”
A Para TV – Özlem Doğaner
“Önümüzdeki dönemde çok önemli süreçlerden biri pandeminin tekrar edip etmemesi. İlk defa belki de bir ekonomi programında alternatifli senaryo görüyoruz. Bugüne kadarki bütün programlarda rakamlar ne kadar tutarlı diye bakılıyordu. Gerçekten de ayakları yere basan tutarlı rakamları görüyoruz. Oldukça önemli etkili ve ayakları yere basan bir program olduğunu söyleyebilirim.”
Mert Yılmaz – İnfo Yatırım GMY
“Bence en önemli vurgu istihdam odaklı politikalar. Ve önümüzdeki döneme ilişkin rekabet ve verimliliğin iyileştirilmesi. Bence Türkiye’nin önemli yapısal sorunları. Hep aynı şeyleri dönüp konuşuyoruz ama temelde sorunları çözecek başka adımlara ihtiyaç var. Yapısal reformların altının çizilmesi benim için önemli. Açıkçası özellikle enflasyon tarafında yıl sonu tahminini iyimser bulduğumu söylemek isterim. 2020 yıl sonu için… Orada özellikle son kur atağı ile tahminin iyimser olduğunu düşünüyorum. Büyüme tarafında 0.3 büyüme öngörüsü var. Orada da sanki daha kötümser senaryo gibi lanse edilen, senaryoya daha yakın olduğunu düşünüyorum. COVİD sürecini öngörmek kestirmek kolay değil. Netice itibariyle bence en önemli kısmı atılmaya başlanan normalleşme adımları ki, sayın bakan da öyle dile getirdi, devam edeceği mesajını verdi. Yavaş yavaş dengelenme sürecinin inşallah içine gideceğiz. Maalesef bu içinde bulunduğumuz dönemde kur konuşuluyor. Çünkü farklı sorunları var. Kurun enflasyon geçirgenliği var. Bu enflasyon beklentisini iyimser bulmamın altındaki nedenlerden bir tanesi de kurun bugünkü seviyesi. Oradaki stabilizasyonun sağlanması, MB’den gelen faiz artışı, swap düzenlemesi… Atılan adımlar son derece doğru adımlar. 1-2 günlük fiyat hareketine bakarak işte “bu adımlar doğru adımlar değil” ya da “bu adımlar atıldı ama bak yeterli sonucu vermedi” şeklinde değerlendirmek doğru değil. Bu adımlar doğru adımlar. Zamanlaması tartışılır. Adımların büyüklüğü küçüklüğü tartışılabilir ama genel manada doğru adımlar olduğunu ve bu tip düzenlemelere de ihtiyaç olduğunu söylüyorum.”
Belgin Maviş – Ekonomist
“Özellikle benim dikkatimi çeken pandemide ikinci dalga yaşamazsak atılan adımlarla birlikte dünyaya meydan okuma var. Alternatif senaryonun da olduğu bir YEP programı geldi karşımıza. Buradaki alternatif senaryoda da özellikle ekonomide toparlamanın olası sekteye uğraması, normalleşmede yaşanacak bozulmalara karşı da bu kez YEP planı işi sağlam tutmuş yere sağlam basmış. Ekonomilerin kapanmayacağı varsayılarak hazırlanan YEP planına bir alternatif olarak da eklenmiş. Bu da çok önemli. İki önemli adım var. Birisi kur geçişkenliğini azaltıcı tedbirler. Fiyatlamalar üzerinde ciddi bozulmalara neden olan unsurlar. Bununla beraber rekabet kanunda yeni bir yaklaşım getirilecek. Haksız fiyat değerleme kurulu kurulacak. Bu, tedarik zincirindeki bozulmaların önüne geçecek ve enflasyonda ciddi anlamda mücadeleyi beraberinde getirecek. 2023 için enflasyon hedefini 4,9 olarak tutturabilmek oldukça önemli. Ama şunu da söyleyebilirim 2022 de en az 2023 kadar iddialı bir hedef. Eğer pandemide ikinci bir atak yaşanıp ekonomilerde bir bozulma olmazsa Türkiye bu durumda istihdamdan enflasyona kadar ciddi bir meydan okuma içinde.”
Işık Ökte – Stratejist
“Ben YEP’na özellikle yapısal dönüşüm konusunda atılan adımları önemsiyorum. Programda ciddi şekilde istihdam tarafında adımların açıklandığı ve yeni ekonomiye geçileceğin açıklandığı yerler çok önemli. Aynı zamanda finansal istikrar konusunda da özellikle önemli atılacak adım olarak dolarizasyonun aşağı çekilmesi ve TL bazlı sermaye piyasalarındaki adımların önemsendiği bir bölüm vardı. O uzun zamandır bizim de piyasa oyuncuları olarak en çok dikkat çektiğimiz bölümlerden biri. Bizim bankacılık sektörünün yerine sermaye piyasalarının gelişimini, çok önemsedim. E-ticarete ve dijital dönüşüme Sayın Albayrak’ın vurgu yaptığı yerleri çok önemsedim. Enflasyon fiyatlaması 2021 yılı için %8 iyimser bir tablo gibi karşımıza çıksa da aslında yapılabilecek bir şey. Bence %8 gerçekçi ve başarabileceğimiz bir şey.”
Orkun Gödek – Deniz Yatırım Strateji Bölüm Müdürü
“Açıkçası büyüme tarafında pozitif olabileceğine yönelik bir atıf vardı. Zaten 2 ihtimale de çalışılmış. Daha önce olmamıştı. Yakın dönemdeki çalışmalarda da alternatif çalışmalar sunuluyordu. İyi oldu. En kötü durumda %1.5 daralma olabilir diye ama ‘Ana senaryomuz bu değil’ dedi Bakan Bey. Büyüme bu sene az çok belli oldu. 2., 3. çeyrekteki kredi beslemesiyle birlikte… Bunu az çok bekliyorduk. Gelecek yıl piyasaların 1 puan daha üstünde… Ama orada da turizme bir atıf yapıyor. Zaten turizmde bir toparlanma bekliyoruz. Seyahat gelirleri yaklaşık 2 katına geliyor. Gelecek yıl büyümesine gidilirken de 1 puan işsizlikte düşüş öngörülüyor. Ama normale dönüş bu pandemi içinde bu kadar kolay kolay çıkar mı, zaman içinde sorgulanacak. Devlet hedefleri yol gösterme ve piyasacıların 1 puan önünde olur rotayı çizmek için. Enflasyon mesela tek hane gelecek yıl içinde. Demek ki çok ciddi bir kur geçişi etkisi beklenmiyor. Sunumda yerlileştirme, kur geçişini azaltma benim dikkatimi çekti. Bir de e-hizmetler de yeni düzene de ayak uydurma isteği… Bu önemli. Pandemi sonrasında dünyanın geçişi 4-5 yıllık bir gürültülü bir zaman olacak.”
Cüneyt Paksoy – Stratejist
“Sayın bakanımız da söyledi 2020’ye başlarken biz disiplin dengelenme sonrası değişimi hedef alıyorduk. 2020’nin ilk çeyreğine iyi bir büyümeyle de girdik aslında. Sonra bütün dünya için belirgin hale gelen ve her şeyi değiştirme potansiyeli içeren yeni bir döneme geldik. Virüs süreci. Halen de o sürecin içindeyiz hem global ölçekte hem iç ekonomimiz üzerinde ciddi etkileri olan bir süreç. Yeni, normaller ve bu yeni normallere alışma süreci. Bir kere yeni normallerin getirdiği problemlerle öncelikle mücadele edeceksiniz ondan sonra kazanımlarınızı artırarak virüs sorası yeni dünya düzeninde iyi bir yer alacaksınız. Üç ana hedefi var. Sürdürülebilir büyüme, enflasyonla mücadele ve istihdam. Bugüne kadar alınan bütün tedbirlerin amacı bu. Sürdürülebilir büyümeden uzaklaşmamak. Bence bu paketin en önemli özelliği, ölçülebilir bir denge üzerinde her şey kurgulanmış.”
